Powrót do szkoły: dla większości dzieci radość ale dla niektórych koszmar.

Większość dzieci w wieku szkolnym chętnie chodzi do szkoły.

Oczywiście, że będą tęsknić za letnimi wakacjami, ale perspektywa nauki w wyższej klasie, spotkania z przyjaciółmi, a nawet posiadania nowego nauczyciela jest naprawdę ekscytująca.

Jednak dla pewnej grupy dzieci i ich rodziców, powrót do szkoły jest koszmarem.

Oto kilka opowieści z mojego wieloletniego doświadczenia. Zmieniłem trochę szczegółów, aby zachować anonimowość osób, ale spójrzmy prawdzie w oczy – tego rodzaju problemy są dość powszechne:

Tomek, 6 lat, uczęszczał do przedszkola. Każdego dnia, dosłownie – upokorzony ojciec, wlókł kopiącego i krzyczącego syna ulicą do szkoły. Pewnego razu jedna z wychowawczyń, która nie znała taty, zapytał Tomka, czy zna “tego człowieka”. Ojciec Tomka był zdezorientowany, gdy zrozumiał, że pracownica szkoły pomyślała, że Tomek został porwany.

Sara, 11 lat, odkąd rozpoczęła prawie pięć lat temu naukę w szkole, miała naprawdę ciężki czas z tym związany. Kategorycznie odmawiała wejścia do szkolnego autobusu gdzie czekali na nią koledzy, więc mama musiała odwozić … albo, przynajmniej, próbować ją odwozić do szkoły. Kiedy udawało się mamie dostarczyć Sarę na szkolnego parking, nie było szans, żeby Sara wysiadła z samochodu bez zadziwiająco zażartej walki. Kiedy mamie udało się ją wprowadzić do budynku szkoły i wyjechać, Sarah ze łzami żądała, aby zadzwonić do niej, albo wpadała do pokoju pielęgniarki w stanie paniki. W rezultacie mama bardzo często musiała wyjeżdżać z pracy, aby odebrać Sarę.

Zuzia, 10 lat, nagle zaczęła mieć straszne problemy z zasypianiem w nocy. Leżała wiele godzin w nocy bezsennie, martwiąc się i rozmyślając o szkole. Tak naprawdę, niemożliwym się stało aby obudzić ją na czas, żeby przygotowała się na poranny wyjazd do szkoły. Kiedy wreszcie udało jej się ubrać, skarżyła się na bóle brzucha lub ból gardła, albo po prostu zalewała się ze łzami. Jej matka wielokrotnie przyprowadzała ją do pediatry, ale nigdy lekarzowi nie udało się stwierdzić jakiejkolwiek choroby.

Powyższe przykłady, to przypadki odmowy przez dziecko chodzenia do szkoły. Odmowa chodzenia do szkoły nie jest zaburzeniem psychiatrycznym. Jest to po prostu kategoria opisowa odnosząca się do sytuacji, w której dziecko lub nastolatek nie chcą chodzić do szkoły. Jednakże może to być symptom, objaw czegoś poważniejszego – zaburzeń lękowych, albo relacji interpersonalnych w rodzinie lub w gronie rówieśników. Jedno jest pewne: bez względu na przyczynę, odmowa uczęszczania do szkoły jest strasznie uciążliwe zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców.

Odmowa uczęszczania do szkoły zazwyczaj rozpoczyna się zazwyczaj w wieku od 5 do 11 lat, może się również pojawić w okresie dojrzewania. Pomimo tego, że dotyczy to tylko około 1-5% dzieci, to często pojawia się po stresującym wydarzeniu w życiu dziecka. Wydarzenia te są mają prawie zawsze naturę interpersonalną. Dziecko mogło mieć jakieś nowe kłopoty relacyjne z rówieśnikami lub nauczycielami. Problem może stopniowo zanikać w miarę postępowania roku szkolnego, ale może się zdarzyć, że po wakacjach wybuchnie z wielką siłą.

Odmowa uczęszczania do szkoły wiąże się zazwyczaj u dzieci i nastolatki z pojawieniem się dolegliwości fizycznych takich jak bóle głowy, bóle brzucha lub inne rodzaje bólów. Mogą też wykazywać postawy fatalistyczne, lub zamartwiać się tym, że coś straszliwego stanie się z rodzicami i innymi bliskimi. Te obawy mogą prowadzić do stanów paniki. U młodszych dzieci powszechne są płacz i stany furii. U starszych dzieci mogą pojawić się groźby w stosunku do członków rodziny lub nawet samookaleczanie. Objawy często się poprawiają, jeśli dziecko lub nastolatek pozostaje w domu.

Ale pamiętaj: odmowa uczęszczania do szkoły jest symptomem, a nie stanem samym w sobie. Więc jakie są niektóre uwarunkowania, które mogą prowadzić do tego zjawiska?

Zaburzenia psychiczne

Młodsze dzieci mogą mieć niepokój związany z rozdzieleniem z rodzicami czyli lęk separacyjny. W tym przypadku dziecko doświadcza strachu, gdy nie ma w pobliżu rodzica. Strach ten może występować również w sytuacjach związanych z uczęszczaniem do szkoły, na przykład wtedy, gdy rodzice pozostawiają swoje dziecko z opiekunką. Lęk separacyjny często kojarzony jest z wszechogarniającym dziecko przekonaniem, że rodzicowi lub rodzicom stanie się coś strasznego, wtedy gdy dziecko nie jest przy nich obecne.

Inne dzieci mogą doświadczać zaburzeń lekowych z napadami paniki. Ataki paniki zazwyczaj przejawiają się w postaci uczucia strachu, podwyższonego tętna, hiperwentylacji, zawrotów głowy lub nudności. Wiele małych dzieci z napadami paniki, nie będzie w stanie opisać tych fizycznych objawów, ale gdy wystąpią objawy, dziecko może po prostu wpadać w głęboką i uporczywą furię. Kiedy te fizyczne uczucia paniki są związane z miejscem, w którym się pojawiły, może dojść do rozwoju i powstania fobii. Fobia może być związana ze szkołą (stąd określenie “fobia szkolna”), ale może także wystąpić w centrum handlowym, w restauracji, w windzie lub w samochodzie. Bardzo niefortunne jest jeśli szkoła jest “fobicznym bodźcem”, gdyż szkoła sama w sobie ma przytłaczające działanie, a dziecko zupełnie naturalnie odmawia kontaktu z miejscem, które wywołuje panikę.

Także inne zaburzenia lękowe i warunki im sprzyjające mogą powodować odmowę chodzenia do szkoły. Fobia społeczna – czyli obawy przed krytyką i wykluczeniem ze strony przyjaciół – jest powszechna. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne może również powodować odmowę uczęszczania przez dziecko do szkoły, często powodując wstyd i dyskomfort, jeśli dziecko będzie widziane przez rówieśników podczas powtarzających się rytuałów, takich jak mycie rąk. Innymi słowy, dziecko które doświadczyło sytuacji urazowej rozwinie zaburzenia stresu pourazowego. Natomiast towarzyszące temu zaburzeniu zjawisko unikania prowadzi bezpośrednio do odmowy uczęszczania do szkoły. Wtedy jest wiele sytuacji, które nie są wynikiem konkretnych zespołów zaburzeń psychicznych, ale które są jednakowo wycieńczające dla dziecka.

Dziecko mogło być ofiarą prześladowania, w tym cyberprzemocy i jest przytłoczone strachem i wstydem, które odczuwa w towarzystwie rówieśników. Takie dzieci mogą mieć trudność z zaprzestaniem unikania szkoły. Często unikają one wszystkich sytuacji społecznych.

Depresja jest nierzadko powiązanym zaburzeniem psychicznym, które powoduje odmowę chodzenia do szkoły. Kiedy dziecko jest w depresji, niechęć do uczęszczania do szkoły może wynikać z niskiego nastroju, słabej koncentracji lub motywacji i / lub trudności szkolnych, które mogą wynikać z depresji.

Problemy rodzinne

Problemy rodzinne mogą być częścią powodów odmowy chodzenia do szkoły. Mogą występować samodzielnie lub w połączeniu z zaburzeniami psychicznymi.

Dzieci, które doświadczają przemocy w rodzinie, albo które były nadużywane lub zaniedbywane, mogą rozwinąć post-traumatyczne zaburzenia stresu. Chociaż może się wydawać paradoksalne, że poważne lub niebezpieczne zaburzenia rodziny powodują, że dziecko chce pozostać w domu, wiele dzieci obawia się, że jeśli odejdą, ukochana osoba zostanie zraniona.

W innych sytuacjach styl życia i funkcjonowania rodzin, może prowadzić do nadmiernych zależności wewnątrz rodziny i izolacji od interakcji z innymi. Dzieci otrzymują wiadomość, że rodzina musi zawsze pozostawać razem, aby zapobiec potencjalnej krzywdzie.

W niektórych przypadkach członek rodziny może być chory fizycznie. Dziecko odczuwa potrzebę pomocy w domu i bardzo często w rzeczywistości odgrywa znaczącą rolę w opiece nad chorym. Dlatego też, dziecko staje w sprzeczności do opuszczenia domu. Innym razem dziecko może działać zwracając na siebie uwagę, a tym samym zabierać uwagę od poważniejszej choroby. Dotyczy to zagrażających życiu lub wycieńczających chorób, takich jak na przykład rak.

LECZENIE

Leczenie odmowy chodzenia do szkole jest niezbędne i kluczowe. Ważne jest, aby pomóc dziecku utrzymać swój naturalny rozwój w celu nadążenia za rówieśnikami. W tym sensie, im dłużej trwa odmowa w szkole, tym bardziej prawdopodobne jest, że pojawią się kolejne okoliczności w przyszłości, które ułatwią i wzmocnią przyszłą odmowę. Skutki nie uczęszczania do szkoły są głębokie i dobrze udokumentowane. Dzieci cierpią na uczelniach, społecznie i emocjonalnie.

Typowe leczenie obejmuje elementy:

1. Ocena psychiatryczna:

Badanie, wywiad prowadzony przez pediatrę i lekarza psychiatrę. Dokonuje się oceny psychiatrycznej w celu określenia biologicznych i / lub psychologicznych przyczyn odmowy szkoły.

2. Terapia psychologiczna dziecka:

Głównym celem tego leczenia jest pomoc dziecku w powrocie do szkoły i funkcjonowania w normalnych codziennych rutynowych czynnościach. Może to wymagać zastosowania ”systematycznego odczulania”, czyli cyklicznych działań terapeutycznych, dzięki którym, krok po kroku osiąga się stopniowe zmniejszanie urazu dziecka do szkoły. Terapeuci mogą stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja w celu zmniejszenia lęku; terapia poznawczo-behawioralna, w której poprawiane są odczucia o szkole, domu lub rówieśnikach, które są przesadzone lub zniekształcone; szkolenie w zakresie umiejętności społecznych, jak na przykład socjoterapia, jeśli dziecko jest wykluczone z grona rówieśników lub nie radzi się sobie w relacjach z nimi; pomaga zarządzać urazami, których dziecko doświadczyło w domu lub w szkole. Wszystkie te terapie muszą obejmować skoordynowany wysiłek związany z terapeutą, rodzicami, nauczycielami i / lub innymi pracownikami szkoły.

3. Terapia rodzinna:

Realizowana przez terapeutę specjalistę w tej dziedzinie. Jest bardzo pomocna, jeśli w domu występuje nadmierny stres lub trauma. Pomaganie całej rodzinie zmienić sposób zachowania w chwilach przymusu wymaga spojrzenia na rodzinę jako na system – w całości.

4. Leczenie farmakologiczne:

Same leki nie wyleczą odmowy chodzenia do szkoły, ale mogą być pomocne w sytuacjach ostatecznych. Jeśli dziecko jest depresyjne, niespokojnie lub ma ataki paniki, lekarstwa mogą okazać się skuteczne w zmniejszaniu objawów i pozwolą w prowadzeniu leczenia terapeutycznego.

Cofnijmy się teraz, do początku tej opowieści. Co się działo z Tomkiem, Sarą i Zuzią?

Tomek miał ataki paniki i odpowiadające im fobie szkolne. Zuzia miała zaburzenia lękowe. Sarę natomiast, wielokrotnie prześladowano w szkole. Cała trójka, dzięki starannie skoordynowanemu leczeniu, w ciągu roku wróciła do normalnych zajęć w szkole w pełnym wymiarze godzin.

Odmowa uczęszczania do szkoły jest strasznie obciążająca zarówno dla dziecka jak i dla rodziców.

Dobra wiadomość jest taka, że leczenie działa. Im wcześniej zaczniesz interdyscyplinarne podejście do faktu odmowy uczęszczania do szkoły przez Twoje dziecko, tym lepiej. Trzeba mieć świadomość, że leczenie może jednak wymagać dużo czasu i wysiłku.

/tłumaczenie własne HOMINE Poradnia Zdrowia Psychicznego/

/artykuł Eugene Beresin z dnia 18.09.2017 dostępny w całości i w wersji oryginalnej na stronie www.psychologytoday.com/

/zdjęcia ze strony www.pixabay.com/