Każdy człowiek doświadcza od czasu do czasu uczucia lęku. Często trudno nam rozróżnić pomiędzy odczuciem strachu, a lękiem. Strach to uczucie, pojawiające się w reakcji na realne zagrożenie czyli adaptacyjny mechanizm, który człowiek uruchamia gdy sytuacja, w której się znajduje jest dla niego niebezpieczna. Lęk natomiast to reakcja na sytuację, która zagrażającą być nie musi, raczej wywołuje ciąg nieświadomych skojarzeń, a na końcu uczucie lęku. W zaburzeniach lękowych uczucie to towarzyszy człowiekowi przez cały czas (np. w zespole lęku uogólnionego) albo pojawia się w sposób całkowicie niekontrolowany ( np. w zespole paniki). Przedmiot lęku ma więc charakter irracjonalny. Nie niesie bezpośredniego zagrożenia, raczej wiąże się z wyobrażaniem i przewidywaniem tego zagrożenia, tak jak we wszelkiego rodzaju fobiach. Lęki są najbardziej rozpowszechnionym objawem psychopatologicznym w populacji. Bardzo znacząco wpływają na możliwość codziennego funkcjonowania. Osoby przeżywające lęk odczuwają silną i nieprzepartą presję wewnętrzną, żeby jak najszybciej się go pozbyć. Wybierają najróżniejsze sposoby radzenia sobie z nim. Starają się za wszelką cenę omijać sytuacje lękotwórcze, co często zmusza ich do ogromnych wyrzeczeń i poważnie komplikuje życie. Zwracają się do lekarzy pierwszego kontaktu i pozostają w doraźnym leczeniu farmakologicznym o działaniu uspokajającym, od którego często się uzależniają. Sięgają po przeróżne używki, które pozwalają im na chwilę poczuć się bardziej rozluźnionym, spokojnym lub po prostu umożliwiają zaśnięcie. Długotrwały, nieleczony lęk bardzo obniża jakość życia. Powoduje stres, który narusza nasz system odpornościowy na poziomie psychicznym i somatycznym, prowadząc tym samym do chorób.
Zarówno u dzieci jak i u dorosłych wyróżniamy tzw. lęki naturalne, rozwojowe, wynikające ze specyfiki etapu rozwojowego, na którym jest dziecko czy dorosła osoba. Charakterystyczną cechą lęków rozwojowych jest ich przemijanie, pojawiają się w sposób niezapowiedziany i równie nagle znikają. Treść tych lęków najczęściej bywa charakterystyczna dla wieku dziecka. Dla przykładu są to lęki przed ciemnością, przed zasypianiem, lęki nocne, przed rozstaniem, przed potworami, „złymi” ludźmi, głośnymi dźwiękami, wiatrem, zwierzętami, innymi dorosłymi itp. Z kolei lęki u dzieci w wieku szkolnym najczęściej skupiają się wokół obaw przed przed grupą, innymi ludźmi (lęki społeczne) przed odrzuceniem czy ośmieszeniem ze strony grupy czy nauczyciela, wokół „niedostatków” własnego ciała. Lęki u dzieci bywają bardzo intensywne ale większość z nich mija bezpowrotnie. Zdarza się jednak, że ulegają nasileniu bądź utrwaleniu czy też przechodzą w fobie. Wtedy ważne, żeby pomóc dziecku w poradzeniu sobie z takimi objawami. Nieleczone stany lękowe u dzieci nasilają stale poziom wewnętrznego pobudzenia układu nerwowego, nadwyrężają naszą wytrzymałość psychiczną i stan somatyczny organizmu. Takie dzieci częściej chorują, wycofują się z relacji społecznych lub stają się zbyt agresywne, słabiej przyswajają wiedzę bo są zbyt zaabsorbowane unikaniem sytuacji lękotwórczych, a ich osobowość kształtuje się często w sposób nieprawidłowy. Wśród dorosłych najczęściej zgłaszane to tzw. lęki nerwicowe, manifestowane w obszarze układu wegetatywnego. Pytając pacjentów o to, jakie najczęściej duszności, potliwość, bóle w okolicach klatki piersiowej, kołatanie serca, nudności i wymioty itp.t. Stany lękowe u dorosłych nasilają się często po spożyciu używek: alkoholu , kawy czy narkotyków. Lęki po alkoholu mogą być zwyczajnie wynikiem nadwyrężenia naszego układu nerwowego ale mogą również wiązać się z poważnym rozwojem choroby alkoholowej i być wynikiem narastającego uzależnienia. Wtedy wymagają leczenia odwykowego. Powtarzające się z kolei lęki nocne u dorosłych , szczególnie o tej samej treści, są najczęściej wynikiem przedłużającej się sytuacji stresowej, nierozwiązanego wewnątrzpsychicznego, nieświadomego konfliktu. Zalegające emocje domagają się uznania, szukają ujścia i sny są jednym ze sposobów, poprzez który, nasza psychika stara się wrócić do równowagi.
Lęki i fobie to najczęstsze powody z jakimi rodzice dzieci i sami dorośli zgłaszają się do psychologa. Jednym z bardziej powszechnych pytań zadawanych przez pacjentów w terapii jest „jak pokonać lęki i fobie”. Wiele osób oczekuje prostych instrukcji, które od zaraz zniwelowałyby te bardzo trudne do zniesienia stany lękowe. Jednak w miarę proste sposoby, stosowane np. w terapii behawioralno-poznawczej, działają często na krótko albo są nieskuteczne przy bardziej nasilonych stanach lękowych. Lęki, fobie i nerwice lękowe wymagają więc zawsze dokładnej diagnozy, zbadania przyczyn i przepracowania w procesie terapii wewnętrznie skonfliktowanych treści.
Leczenie różnych postaci lęku wymaga często długoterminowej psychoterapii, zgłębienia przyczyn jego powstania, zrozumienia i przepracowania, tak żeby pacjent mógł lepiej kontrolować swoje emocje, w bardziej konstruktywny i zdrowy sposób kierować swoim życiem. Nierzadko też niezbędne jest towarzyszące okresowe leczenie farmakologiczne, szczególnie, gdy objawy są bardzo nasilone i uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie czy też uczestniczenie w psychoterapii. Ważne jest, żeby takie leczenie ustalił specjalista – lekarz psychiatra, on je nadzorował i wspólnie z pacjentem zaplanował zakończenie takiego leczenia. Chodzi o to, żeby leczenie przeprowadzone było w sposób kompleksowy, taki, który nie powoduje uzależnienia pacjenta i pozwala mu w konsekwencji pozbyć się objawów i zamienić je na zdrowsze sposoby radzenia sobie z wewnętrznymi, nieświadomymi konfliktami i napięciami.