Wiele osób jest żywo zaciekawiona tematem osobowości i zaburzeń osobowości. Często wiąże się to z refleksjami wokół tego kim jestem, jaki jestem, jak odbierają mnie inni; czy to, że teraz taki jestem oznacza, że w innych okolicznościach powinienem być tym samym? Czy osobowość to coś spójnego, czy raczej konstrukt zbudowany z różnych sprzeczności?
Jak się tworzą zaburzenia osobowości?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na wyżej postawione pytania, a całe zjawisko definiowania osobowości, poszczególnych jej stylów i – co za tym idzie – zaburzeń, jest niezwykle złożone.
Zakłada się, że podwaliny naszej osobowości kształtują się do 4. roku życia. Wszystko, co się dzieje w tym okresie ma ogromne znaczenie. Im mniejsze niemowlę, tym jest bardziej nieodporne na niekorzystne działania środowiska. Posługując się koniecznymi uproszczeniami można powiedzieć, że im wcześniej nastąpi nadmierna frustracja, tym poważniejsze i głębsze uszkodzenia w strukturze psychicznej oraz naszej późniejszej zdolności dostosowywania się do świata zewnętrznego. Odnosząc to do omawianego tematu, wczesne traumy, frustracje czy niepowodzenia w relacji z opiekunem, powodują poważniejsze zaburzenia osobowości.
Osobowość jednak kształtuje się przez całe życie, przechodząc przez różne krytyczne okresy, jak np. dojrzewanie czy przekwitanie. Uznaje się, że człowiek osiąga dojrzałość w zakresie tworzenia się osobowości ok 20- 30. r.ż.. Ten zakres zmienia się w czasie. Współcześnie granica ta jest przesunięta bliżej 30. r.ż., ponieważ przedłuża się okres adolescencji ze względu na różne zmiany społeczno-kulturowe. Wtedy też dopiero uprawniona jest diagnoza zaburzeń osobowości. U dzieci i młodzieży można jedynie podejrzewać problemy idące w kierunku zaburzeń osobowości.
Jak rozpoznać osobę z zaburzeniami osobowości?
Istnieją bardzo rożne zaburzenia osobowości i różne systemy kryteriów i definicji poszczególnych zaburzeń osobowości. Można wymienić kilka: narcystyczne zaburzenia osobowości, osobowość lękliwa, zależna, socjopatyczna itp. Zaburzenia osobowości zazwyczaj mają charakter mieszany, gdzie współistnieją cechy różnych osobowości, gdzie jedna lub dwie są dominujące. Ważnym kryterium jest głębokość zaburzeń osobowości. Istnieją stosunkowo lekkie zaburzenia osobowości, gdzie spotykamy się z pewnym usztywnieniem i powtarzalnością w reagowaniu danej osoby na poszczególne sytuacje, czy też w jakimś obszarze funkcjonowania. Ale generalnie są to osoby, które mogą dość dobrze sobie radzić czy nawiązywać raczej satysfakcjonujące relacje z innymi.
Bywają jednak poważniejsze zaburzenia osobowości, jak różne zaburzenia osobowości na poziomie borderline. Tutaj problemy widoczne są również dla osób z otoczenia. Są to jednostki, które żyją w błędnym kole własnych, skrajnie sprzecznych pragnień i lęków. Mają więc poważny problem w nawiązaniu i utrzymaniu związków z innymi. Jednocześnie nie potrafią uspokoić samych siebie, więc często doświadczają stanów lękowych i depresyjnych, mają myśli rezygnacyjne lub samobójcze, bądź też podejmują próby samobójcze.
Mówi się, że pierwszym diagnostą przy zaburzeniach osobowości są partnerzy tych osób, którzy na co dzień doświadczają koszmaru związanego z funkcjonowaniem ich partnera. Osoby zaburzone osobowościowo mają poważny kłopot z regulowaniem i rozumieniem swoich stanów emocjonalnym i często potrzebują innych, żeby móc się na chwilę uspokoić, pozbyć niechcianych uczuć jak wrogość, lęk, czy poczucie winy. Radzą sobie niestety z tym w bardzo trudny dla innych sposób. Często bowiem nieświadomie przypisują innym swoje stany, przeżycia, oskarżając ich o motywy, które są często ich własnymi, nieakceptowanymi motywami.
Życie z taką osobą bywa bardzo wyczerpujące i skomplikowane, jednak fakt, że pozostajemy w takim związku również powinien nas zaniepokoić i skierować na konsultację. Najczęściej bowiem nieprzypadkowo dobieramy się w pary i zazwyczaj mamy podobny poziom problemów, choć mogą się one zupełnie inaczej manifestować.
W jaki sposób można pomóc?
Tak naprawdę zaburzenia osobowości wiążą się ze skomplikowanym procesem diagnostycznym. Dodatkowe trudności nastręcza sprawa zgłoszenia się do specjalisty. Osoby zaburzone osobowościowo zazwyczaj nie czują się chore i zaprzeczają swoim problemom. To inni – w ich przeżyciu – mają problem, rozczarowują i zawodzą. Często dopiero po wielu porażkach życiowych, utratach relacji czy miejsc pracy decydują się na konsultację u specjalisty. Równie często objawy depresyjne bądź lękowe, nakładające się na podstawowe ich problemy zmuszają ich do podjęcia leczenia. Zdarza się, że przyprowadzają ich bliscy albo stawiają warunek wobec możliwości dalszego trwania z nimi w relacji.
